ISO 20743

ISO 20743:2021 คือ มาตรฐานสากลสำหรับการทดสอบคุณสมบัติต้านแบคทีเรียของสิ่งทอ (Textiles — Determination of antibacterial activity of textile products)

วัตถุประสงค์

ใช้สำหรับประเมิน การยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย บนสิ่งทอ ไม่ว่าจะเป็นเส้นใย, ผ้า, หรือผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป นิยมใช้ในการทดสอบ ผ้าต้านแบคทีเรีย เช่น ผลิตภัณฑ์สิ่งทอที่ต้องการคุณสมบัติ Hygienic / Easy Care, ผ้าโรงพยาบาล (Hospital textiles), Uniform / ชุดกีฬา (Sportswear), ผ้าม่าน, Upholstery ในพื้นที่สาธารณะ

วิธีการทดสอบ ISO 20743:2021 (Absorption Method)

1. เตรียมตัวอย่าง & เงื่อนไขก่อนทดสอบ
   • เตรียมตัวอย่างผ้า
   • น้ำหนักตัวอย่างที่ใช้ทดสอบ: 0.40 ± 0.05 g ต่อชิ้น
   • อบฆ่าเชื้อก่อนทดสอบ: Autoclave 121 °C, 15 นาที เพื่อล้างจุลินทรีย์เดิมบนผ้า ไม่ให้รบกวนผล
   • (กรณี “หลังซัก”): ซักเครื่อง 5 รอบ ที่ 30 °C โปรแกรมปกติ ตากลม แล้วค่อยทดสอบ
2. เตรียมเชื้อแบคทีเรียมาตรฐาน
   • ใช้เชื้อแบคทีเรียที่พบได้บ่อยในชีวิตประจำวันและมีความหมายต่อสุขภาพ ครอบคลุมเชื้อทั้ง 2 กลุ่มหลัก คือ แบคทีเรียแบ่งเป็น แกรมบวก  และ แกรมลบ  การทดสอบกับทั้ง 2 กลุ่ม ทำให้มั่นใจว่า ผ้ามีฤทธิ์ครอบคลุมกว้าง ไม่ใช่เฉพาะกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
     • Staphylococcus aureus (ATCC 6538) → ตัวแทนแกรมบวก Gram-positive bacteria เชื้อที่ทำให้เกิดสิว แผลติดเชื้อ ผิวหนังอักเสบ
     • Klebsiella pneumoniae (ATCC 4352) → ตัวแทนแกรมลบ Gram-negative bacteria เชื้อที่ทำให้เกิดโรคทางเดินหายใจ ปอดบวม ติดเชื้อในโรงพยาบาล
   • ความเข้มข้นเชื้อที่หยอด: ประมาณ 1–3 × 10⁵ CFU/mL 
   • ปริมาณที่หยอดลงผ้า: 0.2 mL ต่อแผ่นทดลอง
3. วิธี “ดูดซับ” (Absorption method)
   • หยดเชื้อปริมาตรที่กำหนดลงบนแผ่นผ้าให้ซึมเข้าเส้นใย (จึงเรียก absorption)
     กำหนด Contact time 18–24 ชม. (ระยะให้เชื้อสัมผัสผ้า) และ Incubation 18–24 ชม. ที่ 37 ± 2 °C
4. การนับเชื้อด้วย “Plate Count Method”
   • หลังครบเวลา นำตัวอย่างไป เพาะเลี้ยงบนเพลต แล้วนับจำนวนโคโลนี (หน่วย CFU) เพื่อดูว่าจำนวนเชื้อเพิ่ม/ลดเท่าไรเมื่อเทียบกับ “ผ้าควบคุม” (control)
5. คำนวณค่า “ค่าออกฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย” A
   • มาตรฐานใช้ค่าเชิงลอการิทึม (log₁₀) เพื่อคำนวณ 3 ค่าหลัก แล้วสรุปเป็น A ดังนี้:
     • F (Growth of control) = lgCt − lgC0
       (จำนวนเชื้อบน “ผ้าควบคุม” ทันทีหลังหยอด → หลังบ่ม)
     • G (Growth of treated) = lgTt − lgC0
       (จำนวนเชื้อบน “ผ้าทดสอบ” หลังบ่ม เทียบกับค่าเริ่มของ control)
     • A (Antibacterial activity) = F − G
6. เกณฑ์แปลผล (Judgement) มี 2 แบบการรายงานผลหลัก ๆ
   • รายงานเป็นค่า A (Antibacterial activity value) สูตรคำนวณ: A = (การเจริญของ control) − (การเจริญของตัวอย่างที่ทดสอบ)
     • A < 2 = Low
     • 2 ≤ A < 3 = Significant
     • A ≥ 3 = Strong
   • รายงานเป็นค่า Reduction (%) บางห้องแล็บ หรือบางมาตรฐานเสริม (เช่น JIS L 1902) จะรายงานเป็น % การลดลงของจำนวนเชื้อ
     • สูตร:Reduction (%)=(B−A)B×100Reduction (%)=B(B−A)​×100
     • โดย B = จำนวนเชื้อบนผ้าควบคุมหลังบ่ม, A = จำนวนเชื้อบนผ้าทดสอบหลังบ่ม
       • Reduction ≥ 99% = ต้านเชื้อได้ชัดเจน (Highly effective)
       • Reduction < 50% = ไม่มีประสิทธิภาพ

ผลทดสอบคุณสมบัติต้านแบคทีเรีย (ISO 20743:2021) ตัวอย่างผ้า รหัสผ้า 90039 ผลการทดสอบก่อนซัก และ หลังซัก 5 ครั้ง

รายการทดสอบ	เชื้อแบคทีเรีย	Antibacterial Value (A)	ระดับประสิทธิภาพ
ก่อนซัก	Staphylococcus aureus	6.5	Strong
	Klebsiella pneumoniae	6.6	Strong
หลังซัก 5 ครั้ง	Staphylococcus aureus	6.5	Strong
	Klebsiella pneumoniae	6.5	Strong

ค่า A ≥ 3 = Strong แสดงว่าผ้ามีคุณสมบัติยับยั้งเชื้อได้ดีมาก ทั้งก่อนและหลังซัก ค่า A ยังคงสูงกว่า 6.5  หมายความว่า ประสิทธิภาพต้านแบคทีเรียแทบไม่ลดลงหลังซัก ผ้าสามารถ ยับยั้งการเจริญของเชื้อได้มากกว่า 99% ทั้งสองชนิดเชื้อ (S. aureus และ K. pneumoniae)

สรุปผ้า 90039-106 เป็นผ้าสำหรับม่าน

• มี คุณสมบัติต้านแบคทีเรียระดับสูงมาก
• ซักแล้วก็ยังคงคุณสมบัติเดิม
• เหมาะสำหรับพื้นที่ที่ต้องการสุขอนามัย เช่น บ้าน โรงแรม โรงพยาบาล หรือพื้นที่สาธารณะ